บทสรุปแห่งภาวะจำยอม จิตวิทยาพื้นฐานจากหนังสือ คนแคระ

...เมื่อเวลาล่วงผ่านนานพอ แม้ต้องตกอยู่ในภาวะเคร่งเครียดบีบคั้น นักโทษจะคุ้นเคยกับชีวิตแห่งการถูกกักขัง ความเข้มข้นของการคิดขบถต่อต้านจะลดน้อยถอยลงไปทุกที

จิตใจเริ่มก่อร่างมโนทัศน์ใหม่ของความเป็นเหตุเป็นผล รองรับเงื่อนไขในตัวมันเอง หากการบีบคั้นไม่เพิ่มขึ้นไปกว่าเดิม ความทุกข์ร้อนประดามีจะกลายเป็นสิ่งพึงยอมรับได้

จิตใจนั้นสามารถกล่อมเกลาตัวมันเองได้อย่างแยบคายเสมอ จนถึงจุดหนึ่งที่บังเกิดความเคยชิน ซึ่งมันจะลดความเครียดและความรู้สึกกระวนกระวายของผู้ถูกจองจำ รวมทั้งกร่อนทัศนคติที่แข็งขืนลงสู่ภาวะผ่อนคลาย

พร้อมกับความคุ้นชินดังกล่าวย่อมคล้อยเปลี่ยน กลายเป็นจุดยึดเหนี่ยวพึ่งพิงใหม่ในเวลาเดียวกัน อันเป็นแรงเฉื่อยให้ชีวิตเลื่อนระดับลงทีละเล็กทีละน้อย

สู่การยินยอมน้อมรับสภาพทั้งหลายทั้งปวง จนการจองจำนั้นกลายเป็นวิถีปกติซึ่งค้ำโครงสร้างของตัวมันเอง...