เฮราไคลตัสกับพุทธศาสนา

ลักษณะสำคัญของความคิดของเฮราไคลตัสก็คือว่า เขามีความคิดที่ไม่เหมือนกับนักปรัชญาตะวันตกคนไหนเลย ที่มองว่าใกล้เคียงที่สุด อาจจะเป็นนักปรัชญาที่เรียกตัวเองว่า 'หลังสมัยใหม่นิยม' (postmodernism) หรือกลุ่มที่ทำงานด้าน 'ถอดรื้อ' หรือ 'deconstruction' ซึ่งอยู่ในสมัยที่แตกต่างจากเฮราไคลตัสเป็นอย่างมาก

ส่วนที่เหมือนกันก็คือว่าแนวคิดสมัยใหม่นิยมก็คือความเชื่อที่ว่าความเข้าใจเนื้อแท้ หรือการมีความรู้ที่แท้จริงนั้น เป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ เนื่องจากตัวแก่นของการมีความรู้เช่นนั้น ได้แก่ตัวผู้รู้ เป็นอะไรที่ไม่ได้มีอยู่จริงอย่างเป็นภววิสัย (คือไม่มีอยู่จริงตามธรรมชาติ แม้ไม่มีมนุษย์ไปคิดถึงก็ตาม)

และเนื่องจากไม่มีตัวผู้รับรู้ที่เป็นหลักกำกับความแน่นอนของความรู้ ก็เลยไม่สามารถถือได้ว่ามีความรู้ที่แน่นอนตายตัว ทรรศนะของเฮราไคลตัสกล่าวไม่ได้ตรงๆ ว่าเป็นเช่นนี้ แต่เขามีทรรศนะที่เป็นที่รู้จักกันในหมู่นักเรียนปรัชญามาตลอดว่า ไม่มีสรรพสิ่งใดๆ อยู่คงที่ ทุกสิ่งไหลไปอยู่ตลอดเวลา
...
นักศึกษาที่มีพื้นฐานความรู้ทางพุทธปรัชญามาบ้าง ก็คงสังเกตเห็นว่า คำกล่าวนี้คล้ายคลึงกับหลักพื้นฐานทางพุทธปรัชญาหลักหนึ่ง ได้แก่ หลัก ‘อนิจจตา’ ซึ่งมีความหมายว่า ไม่มีสิ่งใดอยู่นิ่งคงทนถาวร หลักอนิจจตาไม่ได้มีความหมายเพียงแต่ว่าทุกๆ สิ่งไม่คงที่หรือไม่เที่ยง แต่ยังมีความหมายอีกความหมายว่า เนื่องจากไม่มีอะไรคงที่ เราจึงไม่สามารถบอกได้อย่างเป็นภววิสัยอย่างสมบูรณ์ว่า สิ่งนั้นเป็นตัวของมันเองจริงๆ
..,

บางส่วนจาก บทแนบท้าย ว่าด้วยเฮราไคลตัสกับพุทธศาสนา ข้อสังเกตเบื้องต้นบางประการ
โดย ศ.ดร.โสรัจจ์ หงศ์ลดารมภ์

ในเล่ม เศษเสี้ยวแห่งสัจจะ (FRAGMENTS)
วรรณกรรมในวงเล็บ ลำดับที่ 21



เฮราไคลตัส (Heraclitus) : รจนา
รัฐพล เพชรบดี : แปล
วรยุทธ ศรีวรกุล : คำนิยม
ศ.ดร.โสรัจจ์ หงศ์ลดารมภ์ : บทแนบท้าย
ปิยะวิทย์ เทพอำนวยสกุล : บรรณาธิการ
DESIGN | ● สมมติ STUDIO ● | จิรวัฒน์ รอดอิ่ม

พิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2566
ความหนา : 132 หน้า
ราคาปก 200 บาท
ISBN 978-616-562-049-9

สั่งซื้อหนังสือ คลิก